ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20Ο ΑΙΩΝΑ

1.     Το αγροτικό ζήτημα.

·        Εξελίξεις σύγχρονου κόσμου στον οικονομικό τομέα -> πιέσεις στον αγροτικό χώρο

·        ο αγροτικός χώρος κυριαρχούσε παραγωγικά και κοινωνικά στην ιστορία των ανθρώπινων πολιτισμών ως το 19ο αιώνα.

·        Βιομηχανική επανάσταση -> κυριαρχία αγροτικού χώρου υποχωρεί στο «δυτικό κόσμο»

·        Η Ευρώπη ανήκει στο «δυτικό κόσμο». Η Ελλάδα βαδίζει αργά προς «δυτικό κόσμο», με «μεσογειακούς» ρυθμούς.

·        Η κατοχή γης έπαυε να είναι πηγή εξουσίας και κοινωνικού-ταξικού κύρους. ->

·         Αγροτική μεταρρύθμιση ονομάζεται η κατάργηση των μεγάλων ιδιοκτησιών και η κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, που ανταποκρίνονταν καλύτερα στις νέες παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες.

·        Στον ελληνικό χώρο το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας δε γνώρισε εντάσεις όπως σε άλλα κράτη. Γιατί;

·        Η προοδευτική διανομή των εθνικών γαιών που προέκυψαν από τον επαναστατικό αγώνα του 1821-28 δημιούργησε πλήθος αγροτών με μικρές ή μεσαίες ιδιοκτησίες.

·        Λίγα τσιφλίκια

·        Αργότερα, διεύρυνση ελληνικού κράτους 1864, 1881 -> ζήτημα μεγάλης ιδιοκτησίας : τα «τσιφλίκια » της Θεσσαλίας αγοράστηκαν από πλούσιους έλληνες του εξωτερικού

-> θεσμός κολίγων

 -> κερδοσκοπία από παραγωγή σιταριού : επιβολή υψηλών δασμών στο εισαγόμενο από τη Ρωσία=> ψηλές τιμές για εγχώριο

+ τεχνητές ελλείψεις

·        εντάσεις-> 1907 νόμοι : επέτρεπαν στην κυβέρνηση να απαλλοτριώνει μεγάλες ιδιοκτησίες και να διανέμει σε ακτήμονες

·        εφαρμογή νόμων : δύσκολη. Τριβές, συγκρούσεις -> Κιλελέρ 1910

·        1913 τέλος βαλκανικών πολέμων :το ζήτημα πιο περίπλοκο, υπήρχαν και μουσουλμάνοι μεγαλοϊδιοκτήτες

·        Α' παγκόσμιος πόλεμος και εθνικός διχασμός: το αποφασιστικό βήμα για την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης

·        1917 κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης.

Στόχος : 1. η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές

2. αποκατάσταση των προσφύγων και πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο

·        η απαλλοτρίωση έγινε δυνατή μετά τον πόλεμο, όταν η αποκατάσταση των προσφύγων βρέθηκε στο επίκεντρο του κρατικού ενδιαφέροντος. Πίνακας 7, σ.44.

·        Αναδιανομή : 85% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στη Μακεδονία και 68% στη Θεσσαλία.

·        Σύνολο στη χώρα : 40%

·        μετά από λίγα χρόνια, κάτω από πίεση προσφυγικού προβλήματος η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε -> οδήγησε τη χώρα σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας -> νέα προβλήματα : οι μικροκαλλιεργητές δυσκολεύονταν να εμπορευματοποιήσουν την παραγωγή τους και έπεφταν συχνά θύματα εμπόρων.

·        Λύση : ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας, κρατικών οργανισμών παρέμβασης και παραγωγικών συνεταιρισμών.

·        Το αγροτικό ζήτημα απόκτησε νέο περιεχόμενο χωρίς να προκαλέσει τις εντάσεις που γνώρισαν άλλα κράτη της Ευρώπης.

Όροι μαθήματος :

Αγροτική μεταρρύθμιση

τσιφλίκια

χρονολογίες :

ως το τέλος του 19ου αιώνα : ο αγροτικός χώρος κυριαρχούσε παραγωγικά και κοινωνικά στην ιστορία των ανθρώπινων πολιτισμών

1821-1828 : επαναστατικός αγώνας

[1830 : ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, σύνορα Αμβρακικός -Παγασητικός, Πρωτόκολλο του Λονδίνου]

1864 ενσωμάτωση Επτανήσων στο ελληνικό κράτος

1881 ενσωμάτωση Θεσσαλίας και Άρτας στο ελληνικό κράτος

1907 ψήφιση νόμων για απαλλοτρίωση μεγάλων ιδιοκτησιών

1910 σύγκρουση στο Κιλελέρ

1913 τέλος Βαλκανικών πολέμων

1913 ενσωμάτωση Ηπείρου, Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, Κρήτης

1917 η κυβέρνηση Βενιζέλου αποφασίζει ολοκλήρωση αγροτικής μεταρρύθμισης 

 χρονολογίες που θεωρούνται γνωστές :                      

Ερωτήσεις :

1.      Ποιες υπήρξαν οι περιστάσεις που οδήγησαν στην αγροτική μεταρρύθμιση κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου;

2.      Πώς αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας στον ελληνικό χώρο κατά τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια;

3.      Με ποιο τρόπο προέκυψε το ζήτημα των τσιφλικιών στον ελληνικό χώρο;

4.      Πώς αντιμετωπίστηκε το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας ως το 1913;

5.      Τι γνωρίζετε για την αγροτική μεταρρύθμιση του Ελευθέριου Βενιζέλου και κάτω από ποιες συνθήκες οδήγησε στην εμφάνιση του μικροϊδιοκτησιακού καθεστώτος;

6.      Ποιες ήταν οι συνέπειες από την ύπαρξη των μικρών ιδιόκτητων εκτάσεων και πώς αντιμετωπίστηκε το συγκεκριμένο πρόβλημα;

7.      Τι γνωρίζετε για τη δημιουργία του καθεστώτος της μικροϊδιοκτησίας και για τους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιούργησε;

8.      Ποια συγκεκριμένα μέτρα έλαβαν οι ελληνικές κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση του αγροτικού ζητήματος μέχρι το 1917;

Ερωτήσεις τύπου Σωστό -Λάθος

1.      Το αγροτικό ζήτημα ήταν πρόβλημα μόνο του ελλαδικού χώρου.

2.      Η διανομή των «εθνικών γαιών» που προέκυψαν από τον επαναστατικό αγώνα 1821-1828 δημιούργησε πλήθος προβλημάτων.

3.      Η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος πραγματοποιήθηκε το 1864.

4.      Η διεύρυνση του ελληνικού κράτους με τα Επτάνησα, την Άρτα και τη Θεσσαλία έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας.

5.      Οι νόμοι του 1907 δεν επέτρεπαν τη διανομή των μεγάλων ιδιοκτησιών στους ακτήμονες.

6.      Η ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης έγινε στα χρόνια του Α' Παγκοσμίου πολέμου και του Εθνικού Διχασμού.

7.      Λίγα χρόνια μετά τον πόλεμο, κάτω από την πίεση του προσφυγικού προβλήματος, η αγροτική μεταρρύθμιση ολοκληρώθηκε και οδήγησε την αγροτική οικονομία της χώρας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας.